آن حضرت پس از رحلت پدر، در سال 254، عهدهدار امامتشد و در سن بیست و هشتسالگی رحلت کرد.زمانی که متوکل عباسی، امام هادی (ع) را به سامرا آورد، خانواده آن حضرت نیز همراه وی بودند. در تمام این مدت، امام عسکری (ع) نیز در سامرا بود و هم چنان تا رحلت در همین شهر زندگی میکرد. آن حضرت در این مدت تحت نظر حکومتبوده و به ایشان توصیه شده بود که همچون افراد تبعید شده، حضور مداوم خود را به اطلاع حکومتبرساند. افزون بر آن، بر وی بود تا هر دوشنبه و پنجشنبه در دار الخلافه حاضر شود.ارتباط شیعیان با امام، بیشتر در میانه راه و یا از طریق خادمان ایشان صورت میگرفت. به شیعیان، توصیه شده بود که به صورت آشکار با امام تماسی نداشته باشند. امام به دلیل موقعیتخانوادگی و علمی خود، مورد احترام و علاقه مردم بودند. با این حال، این مانع از آن نبود که حکومت مزاحم ایشان نشود. یک بار در سال 256 در زمان مهتدی و بار دیگر در زمان معتز(به احتمال در سال 258) امام عسکری (ع) زندانی شدند. خبر دیگر حاکی است که امام در سال 259 هجری نیز در زندان بوده است.اشاره کردیم که در این دوره، نظام وکالت، شیعیان بلاد مختلف را با امام مرتبط کرده بود. در برخی شهرها، عالمان برجستهای بودند که خود هادی مردم بوده مشکلات فکری آنها را حل میکردند. در این زمان، یکی از شناخته شده ترین چهرهها، فضل بن شاذان نیشابوری بود که مقام ارجمندی میان اصحاب ائمه و علمای شیعه داشت. شیعیان مشکلات علمی خود را به کمک آنها حل میکردند و در صورتی که نیاز به نظر امام بود، وکلای حضرت در هر منطقه آماده بودند تا از راههایی که میشناختند، نظر امام را جویا شوند. یکی از وکلای امام در ایران، علی بن مهزیار اهوازی بود که خود از محدثان بنام شیعه است. امام، به طور معمول، ضمن نامهای به شیعیان، وکیل خویش را معرفی میکرد و اگر کسی از وکلا، مرتکب خطایی میشد، شخص دیگری را به جای وی معین میکردند.ارتباط شیعیان با امام، بیشتر در میانه راه و یا از طریق خادمان ایشان صورت میگرفتاز نتایج نظام وکالت، انسجام میان شیعیان بود که پراکندگی آنها در شهرها، انحراف آنها را در پی داشت. شیعیان از دو سوی در معرض انحراف بودند. نخستخارج شدن از مذهب شیعه و دیگر گرایش به افراطیگری که در دوران امامان آخر، فعالتر از پیش عمل میکرد. قرار گرفتن شیعیان در مدار نظام وکالت، عامل مهمی برای جلوگیری از انحراف آنها بود.آنچه درباره وکلای امامان (ع) موجب تعجب آمیخته با تاسف عمیق شده، آن که گاه و بیگاه میان وکلا، افرادی یافت میشدند که در مقابل اموالی که شیعیان به آنها میسپردند تا به امام برسانند، دچار وسوسه شده دستبه خیانت میزدند، و به همین سبب از طرف امام مورد لعن و سرزنش قرار گرفته و طرد میشدند. این امر تا بدانجا رسید که برخی از وکلا پس از رحلت امام، وفات او را انکار میکردند تا آن را بهانه قرار داده و از پرداخت پولهایی که نزد آنها جمع شده بود به امام بعدی طفره روند. اصولا میتوان همین پیشامدها را یکی از علل مهم پیدایش فرقههای انشعابی میان شیعیان دانست.از نظر فقهی و حدیثی، این زمان، تالیفات زیادی از اصحاب امامان (ع) در دستبود که هر کدام مشتمل بر احادیثی در زمینههای کلام، فقه، تفسیر و سیره نبوی بود. این کتابها را اصل مینامیدند. کتابهای مفصل حدیثی در قرن چهارم، مانند کافی کلینی و آثار شیخ صدوق، با استفاده از این اصلها که در حدود چهار صد عدد بوده نگاشته شده است. درست در همین زمان، مؤلفان برجستهای در قم زندگی میکردند که آثار فراوانی در علوم مذهبی، ادبی، تاریخی و دائرة المعارفی داشتند. این نشانگر قوت علمی جامعه شیعه در قرن سوم هجری است.کتاب تفسیری از امام عسکری (ع) بر جای مانده که مشتمل بر روایات فراوانی از آن حضرت در تفسیر آیات قرآنی میباشد. این افزون بر روایات فقهی است.
نظرات شما عزیزان: